Bækurnar lifa!

Merkilegt er að þetta fyrirbrigði, bækur, hefur lifað allar hremmingar og breytingar. Kvikmyndin var sögð fyrst ógna tilveru bóka, þá síminn og fjarskiptatæknin, útvarp og sjónvarp. Enn síðar vídeó, tölvur, internetið og allt hvað þessi tækniundur nú nefnast.

Einuhverju sinni á sokkabandsárum íslenska sjónvarpsins sátu Indriði G. Þorsteinsson rithöfundur ásamt öðrum manni á rökstólum í sjónvarpssal og ræddu þeir framtíð bókarinnar í nútímanum. Eigi man Mosi nú stundinni lengur hver var viðmælandi Indriða en hann kvað slæma framtíð vera framundan. Indriði barði sér á brjóst og kvað bókina hafa lifað allar tæknibreytingar af og verður ekki séð annað en að Indriði hafi haft rétt fyrir sér.

En bókaútgáfa hefur breyst gríðarlega mikið. Á 80 ára tímabili eða á árunum 1887-1966 voru gefnir samtals tæplega 20.000 titlar á Íslandi. Nákvæmlega voru það 249 titlar árlega.

Undir lok 19. aldar og fram undir miðja síðustu öld voru bókamenn íslenskir sem gjarnan vildu safna öllum bókum sem útgefnar hafa verið á Íslandi. Eru margar áhugaverðar sögur sagðar af brellum sumra sem vildu ná í fágæti. Sennilega hefur engum tekist það og jafnvel ekki Landsbókasafni-Háskólabókasafni, stærsta og merkasta bókasafni landsins sem er eitt af svonefndum skylduskilasöfnum og njóta prentskila. Í það safn vantar eðlilega í elsta prentið en af fyrstu bók sem prentuð var á íslandi, Brevensia Holensis, sem mun hafa verið kaþólsk bænabók frá því um 1530, er aðeins varðveitt örlítið brot. Sumir bókasafnarar komust nokkuð langt með söfnun en sumir fóru e.t.v. full geyst eins og Gunnar Hall sem nánast fór á hausinn vegna þessarar ástríðu bókasafnarans. Hann vann það þrekvirki að skrá safnið áður en fógetinn lagði hald á það og selt nauðungarsölu til fullnustu skulda. Jón Sigurðsson forseti var ástríðufullur bókasafnari og þegar hann kom til Íslands annað hvert ár til að sitja Alþingi, þá gisti hann hjá bróður sínum, Jens rektor Lærða skólans. Jón heimsótti vini sína og kunningja og eitt fyrsta verk hans var að skoða bókahillurnar þeirra og athuga hvort hafði bæst við eitthvert fágæti sem hann ekki átti. Var stundum sem vinir Jóns urðu að fela fyrir honum ef þeir sjálfir vildu halda en oft fékk frelsishetjan okkar góða bók og gott kver og naut þeirrar virðingar sem hann hafði meðal þjóðarinnar.

Og bækur eiga sér oft merka sögu sem rétt er að skrá á spjöld sögunnar, sum merk leyndarmál. Kannski að fyrsta bókin sé ein eftirminnilegust og einna merkust bernskuminning hvers einstaklings. Að gefa ungu barni bók sem er að byrja að stauta sig fram úr bókstöfunum og að lesa, getur orðið því mikilvæg verðmæti er fram líða stundir.

Mosi

 

4,6 bækur á hverja þúsund íbúa