Byggðaþróunin

20. öldin er öld fólksflutninga og mikillra þjóðfélagsbreytinga á Íslandi. Landsframleiðslan eykst 50 falt frá upphafi aldarinnar til loka hennar. Á sama tíma fjölgar þjóðinni úr því að vera 100.000 í það að verða 300.000. Svonefndur hagvöxtur verður það mikill að Íslendingar framleiða 50 sinnum meiri verðmæti í lok aldarinnar miðað við upphaf hennar.

Um 1900 er Ísland eitt frumstæðasta land Evrópu, við vorum jafnvel skemmra á veg komin en Albanía, undir lok aldarinnar eitt það auðugasta. En þrátt fyrir mikla auðlegð hefur jöfnuður ekki aukist. Því miður.

Hátekjumenn hafa skarað vel að sinni köku. Þeir halda uppi tveim stjórnmálaflokkum sem báðir vilja halda uppi velferð hátekjumanna. Á vinstri hlið samfélagsins eru núna Samfylking og Vinstri grænir sem vilja aukinn jöfnuð og meiri samneyslu.

Hægri menn hafa viljað byggja upp stóriðju sem nú gleypir um 80% af allri raforkuframleiðslu landsins. Og þeir telja að ekkert bæti betur atvinnulíf en fleiri álbræðslur á völdum stöðum. Aðrir vilja byggja upp fjölbreytt atvinnulíf þar sem unnt er að efla ferðaþjónustu og smærri fyrirtæki.

Byggðastofnun var komið á fót á vegum Framsóknarflokksins fyrir um 40 árum. Á þeim bæ er unnið að mörgu leyti merkilegt starf en því miður virðist vera einblýnt um of á fremur stórkarlalegar lausnir eins og stærri fyrirtæki. Þannig er unnið að styrkja þær byggðir atvinnulega séð þar sem aðstæður eru taldar heppilegar.  

Mér hefur alltaf fundist einkennilegt að ekki hafi skógrækt verið talin vera atvinnuskapandi hjá Byggðastofnun. að er nú svo að unnt er að koma á fót margfalt fleiri störfum tengdri skógrækt en stóriðju. Þegar Kárahnjúkavirkjun og álbræðslan við Reyðarfjörð voru byggð, er talið að hvert starf kostaði um 430 milljónir! Það væri unnt að byggja upp tugi ef ekki hundruði starfa í landinu gegnum skógrækt. Trén vaxa jafnt og þétt og þurfa hvorki kílóvattstundir né fórnir á náttúruperlum eins og fossum og eyðileggingu fagurra fjalladala eins og gerðist ofan Kárahnjúka. Sú virkjun er ein sú groddalegasta sem þekkt er í heiminum og verður að teljast með umdeildari ákvörðunum íslenskra stjórnmálamanna.

Að mörgu leyti var þjóðhagslega hagkvæmt að Byggðastofnun hafði ekki verið komið á fót fyrr. Það hefði t.d. verið kostulegt að sjá álver á Hornströndum til að bjarga mannvistarbyggð þar. Þjóðhagslega hagkvæmara var að íbúarnir hurfu frá þessum örlitlu sveitarbæjum þar sem tún voru það smá að þau væru varla véltæk, hvað þá meir.

Sjálfsagt heldur byggðaþróunin áfram, þær byggðir sem teljast óhagkvæmar verða fámennari og leggjast jafnvel í eyði. En landnýtingin breytist rétt eins og á Hornströndum sem  nú þykja vera eftirsóknar vegna friðsamlegrar útivistar og ferðamennsku.

 

Fundað með „brothættum“ byggðum

Athugasemdir

[Júlíus Guðni Antonsson, 3.6.2013 kl. 23:58]

Þetta snýst ekki um hvað hvert starf kostar heldur hvaða aukning verður í verðmætasköpun við hvert starf

[Guðjón Sigþór Jensson, 4.6.2013 kl. 11:42]

Nú má vænta töluverðra breytinga í stórðiðju og þar með áliðnaði. Mjög líkleg þróun er að Kínverjar yfirtaki verksmiðjur og við höfum fengið snefilinn af því en nú er Járnblendiverksmiðjan á Grundartanga.

Vel getur farið svo, að Kínverjar muni vilja hagræða í sínum rekstri með því að flytja ódýrara vinnuafl. Þetta gerðist t.d. við byggingu Kárahnjúkavirkjunar. Það er meira líklegt en ólíklegt að svo fari. Kínverjar eru vel vakandi yfir því sem er að gerast hér á landi. Þeir eru með langfjölmennasta sendiráðið og þar sem áður var einbýlishús Ólafs Thors og síðar aðsetur Vinnurekendasambandsins, er núna aðsetur kínverska viðskiptafulltrúans.

Greinilegt er að þeir fylgjast gjörla með hverju tækifæri sem gefst hér á landi að efla og bæta hagsmuni sína.