Er þetta raunveruleikinn?

Á þriðjudaginn var birtist meðfylgjandi grein í Morgunblaðinu:

Hvað verður um áliðnað á Íslandi?

Í norðvesturríkinu Washington í BNA er sveitarfélag sem nefnist King County, tæplega 6.000 km² eða svipað að stærð og Austur-Skaftafellssýsla. Íbúarnir sem eru tæpar 2 milljónir að tölu og búa flestir í borginni Seattle og starfa í Boeing flugvélaverksmiðjunum, við flugsamgöngur einkum í tengslum við Alaska, við Háskólann í Washingtonfylki og við ýmsar heilbrigðisstofnanir sem eru taldar mjög öflugar. Þá eru flutningar og fiskveiðar umtalsverðar. Það er ekki spurning hvort heldur fremur hvenær Bandaríkjamenn dragi úr þörf sinni á frumframleiðslu áls en talið er að ál sé unnt að endurnýta nánast endalaust ef endurvinnslan skilar sér vel.Á heimasíðunni http://your.kingcounty.gov er margt forvitnilegt um það sem er að gerast þar vestra hjá Bandaríkjamönnum en Seattle og umhverfi er talin vera mörgum til fyrirmyndar hvað umhverfismál og umhverfisvitund meðal Bandaríkjamanna varðar. Fyrir okkur Íslendinga sem erum mjög háðir áliðnaði er forvitnilegt að vita um aukna vakningu meðal Bandaríkjamanna um umhverfismál. Lengi hefur verið vitað, að í þeim málum hafa þeir verið eftirbátar í mörgu sem við  stöndum mun framar. Þannig hefur söfnun og endurvinnsla á einnota drykkjarvöruumbúðum verið hluti af okkar daglegu lífsvenjum undanfarna 2 áratugi eða svo. Bandaríkjamenn eru líklegir til að stíga þetta skref mjög fljótlega. Ekki spurning hvort heldur fremur hvænær. Lítum nánar á heimasíðu King County þar sem vikið er að magni og meðferð sorps.Árið 2008 er talið að 173.000.000 áldósa hafi verið fargað með því að urða þær ásamt öðru sorpi og rusli. Þetta eru um 80 dósir árlega á hvern íbúa sem verður að teljast fremur lítið miðað við neyslu okkar á Íslandi. Vikið er að því á heimasíðunni að um sé að ræða mjög ámælisverða notkun á dýrmætu hráefni sem er með öllu glatað þegar það er urðað. Unnt væri til dæmis að nýta orkuna fyrir nær 60.000 sjónvarpstæki í heilt ár með því rafmagni sem sparast við endurvinnslu þessa magns af áli. Þetta eru sláandi tölur og hvatt er eindregið til að tekin verði ákvörðun um bætta nýtingu hráefna. 

Hvað þýðir þetta fyrir okkur Íslendinga?

Hvergi í heiminum er framleitt jafnmikið af áli á íbúa og hér á landi. Tekjur íslenska þjóðarbúsins af álvinnslu eru gróft reiknaðar nálægt því að vera þriðjungur þjóðartekna, hinir tveir þriðjungarnir koma af ferðaþjónustu og útflutningi af fisk og fiskafurðum.Ljóst er að þegar Bandaríkjamenn taka upp endurvinnslu á einnota dósum og öðrum umbúðum úr áli, mun draga mjög úr þörf þeirra á frumvinnslu áls. Talið er að í BNA sé meira ál notað í einnota umbúðir drykkjavöru en framleitt er í öllum álverum um norðanverða Evrópu! Hvað þýðir þetta fyrir okkur Íslendinga? Er ekki mjög sennilegt að eigendur álbræðslanna hér á landi reyni að bæta rekstrarumhverfið með því að fá rafmagnið á lægra verði og draga úr mengunarvörnum? Þá er sennilegt að þeir reyni að flytja inn ódýrara vinnuafl. Og ef þeim verða ekki að óskum sínum, hóta þeir að loka verksmiðjunum. Allt þetta mun þýða fyrir okkur aukið atvinnuleysi.Því miður var ofurkapp lagt á, að efla atvinnu hér á landi í skamman tíma með uppbyggingu einhliða atvinnugreina. Og enn heyrast raddir að bjarga íslenska þjóðfélaginu með fleiri álbræðslum! 

Ruðningsáhrif álbræðslunnar og Kárahnjúkavirkjunar

Á undanförnum árum hafa ruðningsáhrif einhliða atvinnuuppbyggingar komið berlega í ljós. Við skulum taka eitt dæmi: Barri hefur verið stærsta skógplönturæktunarstöð á Íslandi og var lengi á Egilsstöðum. Í þeirri gríðarlegu þenslu í atvinnulífi á Austurlandi varð þessi stöð að víkja og á svæðinu voru byggðar stórar íbúðablokkir sem nú standa að mestu leyti auðar. Skógræktarstöð á nýjum stað þarf langan undirbúning t.d. við ræktun skjólbelta. Þessi flutningur sem þurfti að ganga hratt yfir, kostaði mikil útgjöld. Áföll bæði vegna bankahrunsins og skjólleysis olli skógræktarstöðinni miklu tjóni. Vonandi tekst að forða þessari mikilvægu starfsemi frá gjaldþroti og að hún gæti fengið að dafna eins og fyrr.Því miður ber ekki öllum stjórnmálamönnum sú gæfa að vilja byggja upp atvinnulíf á okkar eigin forsendum og þörfum. Lítil og meðalstór fyrirtæki skapa mesta atvinnu. Fjölbreytt atvinnulíf verður síður fyrir áfalli. Áliðnaður er og verður alltaf gagnrýnisverður. Svo gæti farið að álbræðslur hverfi frá landinu rétt eins og síldin forðum.

Hækkandi álverð skilar auknum tekjum